GEZİ YAZİLARİ HAKKİNDA.

GEZİ; yurt içinde ve yurt dışında yapılır ki, yolculuk, seyahat aynı anlamdadır. Bir kimsenin gezip gördüğü yerleri yazı ile anlatan ese­re seyahatname denir. Seyahatnameler; tarih, coğrafya gibi bilimlerin yardımcı kaynakları arasındadır; eskidikçe önemi artar. Bilinmiyen, görülmiyen bir yeri, bir memleketi, olayları, dekorları; manzaraları, in­sanları, eşyaları, renkleri, lezzetleri, çalışmaları, yaşayışları, gelenek­leri içerisinde tanıtmak gayesiyle izlenimleri kaleme almıya gezi yazısı adı verilir.

Gezi yazıları; gezilip görülen yerlere dair bilgi vermek, o yerlerin güzelliklerini ve görülmeye değer yanlarını göstermek amacını taşır. Usta bir yazarın bu çeşit bir kitabını okuyan kimse, o yerleri, insan­ları, âdeta görmüş gibi olur. Gezen bir insanın gözlem alam genişler. «Çok yaşıyan değil, çok gezen bilir» gerçeğine erişir. Çünkü, görmek, tanımak, kültürün en sağlam temelidir.

Gezi edebiyatı; insanların çok eski çağlardan beri merakla izledik­leri bir kompozisyon türüdür. Uygarlıkların anlaşmasında, ülkenin diğer bir ülkeyi tanımasında büyük rol oynar. Ülkelerin, eşsiz doğa, uygar güzellikleri, dünyanın her yanında çalışan, didinen, savaşan insanların hayatı; örfler, gelenekler, günlük yaşayışlar, şehirler, nehirler, çöllerin serapları, kutupların buzları vahşilerin garip âdetleri, daha sayısız ko­nular, seyahat edebiyatının kaynaklarıdır.

Gezi yazılarında, gezilen, görülen yerlerin ilgi çekici yanlarile başlıca özellikleri belirtilmeli, okuyucuların daha geniş bilgi, görgü edinmeleri için, karşılaştırmalar yapılmalı; her zaman, her yer­de görülebilen ayrıntıları anlatmaktan kaçınmalıdır.

İnsan gezi sırasmda; bir çok yerler gezer, birçok insanlarla tanı­şır, şehirler, müzeler, kitaplıklar, anıtlar, çarşılar, parklar, binalar, sokaklar, okullar, hastaneler, tiyatrolar, sinemalar, matbaalar, gazete ida­rehaneleri, manzaralar görür; coğrafya bilgisi artar, görüş ufukları ge­nişler. İşte bütün bunlar, hikâyedeki hareket planında olduğu gibi an­latılmalıdır.

Seyahatin izlenim ve gözlemini bellekte tutmak güç olacağı için, gezi boyunca not almak gerekir. Alman notlar, araya konarak, kişisel bir görüş, düşünüş ve duyuş açısından, hareket planına göre yazılma­lıdır. Gezilen, görülen yerleri yazmak, gezi yazılarının ana konusudur. Gezi yazılarında; yalnız görülen, duyulanlar an­latılmalı; uydurma, yanlış fikirlere yer verilmemelidir.

Gezilen ülkenin, görülen ve görülmeyen özellikleri; köy, şehir, okul, fabrika hepsinin üstünde insanlar bilgili bir gözlemle ortaya konulmalıdır. Yazarla birlikte gezilen yerleri, adım adım beraberce dolaşman, insanlarla beraberce konuşup, onları beraberce dinlemeliyiz. Geziye çıkmadan önce gidilecek, görülecek yerler hakkındaki yazdan okumak, harita ve resim­leri incelemek, onları daha iyi tanımamızı sağlar.